Sibirya yerli halklarından Nenetler Arktik Dairede günümüz Rusya Federasyonunun en kuzeyinde Yamal Yarımadası’nda yaşarlar. Yamal Yarımadası, kuzey batı Sibirya, Yamalo-Nenets Özerk Okruğunda olup kabaca 700 km uzunluğundadır. Yamal Batıda Kara Denizinin yılın çoğunluğu buz tutan Baydaratskaya körfezi, doğuda sığ Ob Körfezi suları ile sınırlanmıştır.
Nenetler, Turan halklarının Ural kolundadır. Dilleri Ural dilleri içinde sınıflansa da antropolojik olarak Altaylı bir görünüm sergilerler. Nenetler'in, bundan yaklaşık 5 bin yıl önce Fin-Ugor dillerini konuşan halklardan ayrılarak doğuya ve kuzeye göç ettikleri belirtilmektedir. Burada Türkçe ve Altayca konuşan diğer halklarla karışmışlardır. Altaylı görünüşlerinin nedeni de budur. Nenetler, yaşamakta olan Samoyed halklarının en büyüğüdür. Diğer Sibirya halkarının aksine nüfusları artış göstermektedir. Toplam nüfusları 45 bin dolayındadır. Nüfusun büyük çoğunluğu Yamola-Nenets Özerk Orkuğu ve Arhaningelsk Oblastı'na bağlı Nenets Özerk Orkuğu'nda varlığını sürdürmektedir. Bulundukları bölgeler Kuzey Buz Denizine komşudur ve temel geçim kaynakları ren geyiği yetiştiriciliğidir.
Nenet Bayrağı
Nenet dilinde, “Yamal” “Dünyanın Sonu” anlamına gelir. Nenet ise adam demek. Kökü Nenay ise doğru, gerçek, hakiki demek. Okrug günümüz Rusya’sında idari bölgelere verilen isim.
Yamal Yarımadası
Nenet halkı, Fin-Ugor kavimlerinin kolu olan Samoyedler’den (Samiler) gelir. Nenetler Ural dil ailesini oluşturan iki dilden biri olan Samoyed diline ait Nenetçe konuşurlar. Yeryüzünde iki büyük Nenet grubu var: Tundra Nenetleri ve Orman Nenetleri. Nenetlerin Turan kökenli oldukları, daha önce Altaylarda yaşadıkları, M.Ö. 3000’lerde Fin-Ural dillerini konuşan gruplardan ayrılıp M.Ö. 200’lerde Türkçe ve Altay dillerini konuşan halklarla karışıp kuzeye göç ettikleri sanılmaktadır.
2002 yılı nüfus sayımına göre Rusya Federasyonu’nda 41,302 Nenet yaşamaktadır. Koloniyal işgallerine, devrim, iç savaş, zorla kollektifleştirme süreçlerine, en önemlisi Stalin’in katliamına uğradılar. Stalin rejiminde Nenetler zorla tugaylara bölünerek kolhoz denilen kollektif çiftliklerde ve köylerde yaşamaya mecbur tutuldular. Her tugay ren geyiği etlerini vergi olarak ödemek zorunda bırakıldı. Çocuklar ailelerinden koparılarak devlet yatılı okullarına gönderildi ve ana dillerini konuşmaları yasaklandı. Komünizmin çökmesiyle gençler şehirlere yerleşmeye başladı. Bu olgu günümüzde de sürmektedir. Tundra hayatından çok farklı olarak şehirlerde buldukları ise alkolizm, işsizlik ve zihinsel sağlık sorunları. Sovyet döneminde yerleşik olmaya zorlanan Nenetler daha modern yollarla çiftliklerde ren geyiği yetiştirmeye mecbur bırakıldılar. Ancak bunda başarı sağlanamadı. Ren geyikçiliğinin ancak doğal yollarla yollarla yapılabileceği anlaşıldı.
Hala göçer hayatlarını sürdürerek eksi 50`lere varan soğuklarda çum adını verdikleri çadırlarda yaşayan Nenetler ise huzur içindeki yaşamlarını rengeyiklerini otlatarak ve avlanarak geçiriyorlar. Çumlar uzun ahşap çubuk iskeletler üzerine ren geyiği derisi örtülerek kuruluyor. Çadır ortasında ısınmak, dumanıyla sivri sinekleri kovmak ve yemek pişirmek için ocak bulunuyor. Böylece içerde ısı 25 dereceye kadar çıkıyor, ancak sabaha kadar sıfırın altına düşüyor. Çadır üzerindeki delik baca vazifesini görüyor. Ren geyiklerini etleri için satan Nenetler, hayvanların boynuzlarını da çoğunlukla Çin’e afrodizyak olarak ihraç ediyorlar. Ren geyikleri onların evi, besin kaynağı, ısı ve ulaşım aracı. “Ren geyiği ekmeğimizdir” eski bir Nenet deyişi. Nenetlerin giysileri ren geyiği derisinden yapılır. Her Nenetin kutsal bir ren geyiği olur. Ona eyer vurmaz, kesmez ta ki yürüyemeyecek hale gelinceye kadar. Ren geyiği etini daha çok çiğ, bazan haşlanmış olarak yerler. Kesilen ren geyiğinin vitamin açısından zengin olan kanını eti kaynatırken et suyu olarak kullanırlar. Eti donmuş olarak muhafaza ederler. İslamiyette olduğu gibi Nenetlerde de kurban adeti var. Ren geyiği Tanrıya kurban edilir ve eti paylaşılarak yenir. Ayrıca beyaz somon ve muksun dedikleri beyaz etli gümüş renkli bir balık da diğer besin kaynakları. Yaz aylarında da dağ yaban mersini toplarlar.jimmy-nelson-before-
Nenetler her yıl aynı tarihlerde güneye kış kampı’na gitmek üzere yola koyulurlar. Yazın ise donmuş Ob nehrini geçip kızaklarla kuzeye Kara Deniz kıyısındaki tundralara giderken hayvanlarını otlatmak için 1100 kilometre yol alırlar.
Nenetler toprağa ve doğal kaynaklara saygı duyan şamanist ve animist bir inanç sistemine sahipler. Nenet şamanlarına Tadibya denir. Klan temelli bir sosyal yapılanmaları var. Gelin adayları için Türkiye’dekine benzer bir başlık parası uygulaması vardır. Gelinlerin bedelleri ren geyiği cinsinden hesaplanır.
Dünyanın bilinen doğalgaz rezervlerinin dörtte biri Yamal Yarımadası’nda bulunuyor. Bu yüzden bölge büyük önem taşımaktadır. Rus Gazprom web sayfası Yamal Yarımadasını Rusya’nın stratejik petrol ve gaz yataklarının olduğu bir bölge olarak tanımlamaktadır. Yani Rusların gözünde, Nenetlere bin yıldan fazla süredir atalarından miras kalmış olan yurtları sadece petrol ve gaz ifade ediyor. Nenetler atık göçleri sırasında tundralar yerine boru hatları, sondaj kuleleri, asfalt yollarla karşılaşıyorlar. Dünyanın en kuzeyindeki demiryolu 523 km mil uzunluğunda Obskaya-Bovanenkovo demiryolu hattı 2011 başlarında açıldı. Bütün bunlar Gazprom’un 1990’larda başlattığı Yamal Megaprojesine dahil olup Nenetlerin hayat kaynağı olan ren geyiği meralarını gittikçe yok etmekte, göçlerini engellemekte. Nenetlerin göç edememesi onların yok olması anlamına gelecek. Global ısınma tundralarda karbon dioksit, metan – sera gazlarının atmosfere yayılmasına sebep olmakta. Ren geyikleri erimiş tundralarda yürüme güçlüğü çekmekteler. Erime Nenetlerin balık kaynaklarını da olumsuz etkilemekte. Milyarla ton gazın boşaltılmasının dünya iklim sisteminin dengesini bozacağından korkuluyor.
Kaynaklar:
The Nenets of Siberia http://www.survivalinternational.org/photo-stories/3198-the-nenets-of-siberia
Nenets people. Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Nenets_people
Nenetsler. Vikipedi. http://tr.wikipedia.org/wiki/Nenetsler
Tek amaçları hayatta kalmak. Habertürk. http://www.haberturk.com/galeri/yasam/436493-tek-amaclari-hayatta-kalmak
Alıntıdır:https://bpakman.wordpress.com
Nenetler, Turan halklarının Ural kolundadır. Dilleri Ural dilleri içinde sınıflansa da antropolojik olarak Altaylı bir görünüm sergilerler. Nenetler'in, bundan yaklaşık 5 bin yıl önce Fin-Ugor dillerini konuşan halklardan ayrılarak doğuya ve kuzeye göç ettikleri belirtilmektedir. Burada Türkçe ve Altayca konuşan diğer halklarla karışmışlardır. Altaylı görünüşlerinin nedeni de budur. Nenetler, yaşamakta olan Samoyed halklarının en büyüğüdür. Diğer Sibirya halkarının aksine nüfusları artış göstermektedir. Toplam nüfusları 45 bin dolayındadır. Nüfusun büyük çoğunluğu Yamola-Nenets Özerk Orkuğu ve Arhaningelsk Oblastı'na bağlı Nenets Özerk Orkuğu'nda varlığını sürdürmektedir. Bulundukları bölgeler Kuzey Buz Denizine komşudur ve temel geçim kaynakları ren geyiği yetiştiriciliğidir.
Nenet dilinde, “Yamal” “Dünyanın Sonu” anlamına gelir. Nenet ise adam demek. Kökü Nenay ise doğru, gerçek, hakiki demek. Okrug günümüz Rusya’sında idari bölgelere verilen isim.
Nenet halkı, Fin-Ugor kavimlerinin kolu olan Samoyedler’den (Samiler) gelir. Nenetler Ural dil ailesini oluşturan iki dilden biri olan Samoyed diline ait Nenetçe konuşurlar. Yeryüzünde iki büyük Nenet grubu var: Tundra Nenetleri ve Orman Nenetleri. Nenetlerin Turan kökenli oldukları, daha önce Altaylarda yaşadıkları, M.Ö. 3000’lerde Fin-Ural dillerini konuşan gruplardan ayrılıp M.Ö. 200’lerde Türkçe ve Altay dillerini konuşan halklarla karışıp kuzeye göç ettikleri sanılmaktadır.
Hala göçer hayatlarını sürdürerek eksi 50`lere varan soğuklarda çum adını verdikleri çadırlarda yaşayan Nenetler ise huzur içindeki yaşamlarını rengeyiklerini otlatarak ve avlanarak geçiriyorlar. Çumlar uzun ahşap çubuk iskeletler üzerine ren geyiği derisi örtülerek kuruluyor. Çadır ortasında ısınmak, dumanıyla sivri sinekleri kovmak ve yemek pişirmek için ocak bulunuyor. Böylece içerde ısı 25 dereceye kadar çıkıyor, ancak sabaha kadar sıfırın altına düşüyor. Çadır üzerindeki delik baca vazifesini görüyor. Ren geyiklerini etleri için satan Nenetler, hayvanların boynuzlarını da çoğunlukla Çin’e afrodizyak olarak ihraç ediyorlar. Ren geyikleri onların evi, besin kaynağı, ısı ve ulaşım aracı. “Ren geyiği ekmeğimizdir” eski bir Nenet deyişi. Nenetlerin giysileri ren geyiği derisinden yapılır. Her Nenetin kutsal bir ren geyiği olur. Ona eyer vurmaz, kesmez ta ki yürüyemeyecek hale gelinceye kadar. Ren geyiği etini daha çok çiğ, bazan haşlanmış olarak yerler. Kesilen ren geyiğinin vitamin açısından zengin olan kanını eti kaynatırken et suyu olarak kullanırlar. Eti donmuş olarak muhafaza ederler. İslamiyette olduğu gibi Nenetlerde de kurban adeti var. Ren geyiği Tanrıya kurban edilir ve eti paylaşılarak yenir. Ayrıca beyaz somon ve muksun dedikleri beyaz etli gümüş renkli bir balık da diğer besin kaynakları. Yaz aylarında da dağ yaban mersini toplarlar.jimmy-nelson-before-
Kaynaklar:
The Nenets of Siberia http://www.survivalinternational.org/photo-stories/3198-the-nenets-of-siberia
Nenets people. Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Nenets_people
Nenetsler. Vikipedi. http://tr.wikipedia.org/wiki/Nenetsler
Tek amaçları hayatta kalmak. Habertürk. http://www.haberturk.com/galeri/yasam/436493-tek-amaclari-hayatta-kalmak
Alıntıdır:https://bpakman.wordpress.com
Comments
Post a Comment