Kortizon nedir?
Kortizon, karbonhidratın metabolizmasında görev yapan böbreküstübezi kabuğunun salgıladığı bir steroid hormonu olup neredeyse tüm hastalıkların tedavisinde faydalanılan fakat bunun yanında birçok yan etkisi olan bir ilaçtır.
Yüksek dozda alındığı takdirde vücutta çok fazla su ve sodyum biriktiren kortizon, tansiyonu yükseltir, şeker hastalığını tetikler ve özellikle bel çevresinde yağ birikmesine sebep olur. Kortizonu kullanan hastanın tuzsuz yiyecekler yemesi, kilo almamak için diyetini değiştirmesi, süt, yoğurt ve peynir gibi kalsiyum zengini gıdalar tüketmesi gerekir.
Kortizon nasıl salgılanır?
Böbrek üstü bezlerinin ürettiği kortizon, her insanda farklı miktarlarda salgılanmaktadır. Örnek vermek gerekirse, dinlenmekte olan normal kiloda bir kişinin salgıladığı kortizon miktarı günlük 15 ila 40 miligram arasında değişirken, kilosu fazla birinin günlük üretimi bundan yüzde 50 oranında daha fazladır. Gün içinde salgılanan kortizon miktarı, vücut ısısına, kan basıncına, günün gece ya da gündüz oluşuna göre değişir.
Vücudumuz kortizon hormonunu en çok sabah vaktinde salgılar. Sinir ve panik anında ise kortizon hormonunun salgılanma oranı on katına dek çıkabilir.
Doğumun üçüncü haftasında başlayan ve öldüğümüz ana dek devam eden kortizon hormonu üretimi vücut tarafından az salgılanırsa ya da hiç salgılanmazsa dışarıdan alınır.
Kortizonun etki mekanizması şu şekildedir:
Kortizon yangısal durumlara göre değişkenlik gösterecek şekilde şişliği ve ağrıyı baskılamaktadır.
Ayrıca, normalde vücudumuzu mikroplara karşı savunan bağışıklık sistemi eğer bozulursa vücudun kendi hücrelerine zarar vermesini engellemek için kortizon kullanılır ve olası bir hasar bu sayede önlenir.
Eğer vücutta kortizon eksik salgılanıyorsa, yerine koymak için de kortizon tedavisi uygulanabilir.
Kortizon tedavisi nasıl olur ve uygulanırken nelere dikkat edilmelidir?
Kortizonu tablet, ampul, krem, fitil ve damla gibi birbirinden farklı kullanım çeşitleri bulunur. Doktor, uygun formu, uygun dozda ve uygun sürede verir.
Kortizon birçok hastalıkta tek tedavi çözümü olsa da, kullanılacak hasta üzerindeki miktarı doktorlar tarafından doğru bir biçimde belirlenmelidir. Sonrasında takibi de doktorlar tarafında yapılması gerekmektedir
Eğer hastaya daha düşük miktarda kortizon hormonu yetecekse, yüksek dozda kortizon kullanımından kaçınılması gerekir. Kortizonu mümkün olduğunca erken sürede kesmek gerekir.
Kortizonun tablet formunun, vücuttaki kortizon hormonunun salgılandığı saatler olan sabah saatlerine uygun şekilde ve yine sabah erkenden alınması gerekir.
Kortizonun mide asidini artırması ve ülsere yol açması gibi yan etki taşıyıcı riskler vardır. Bu yüzden bu hormonun tok karnına alınması gerekir. Mideye zarar vermemesi için doktor önerisi ile birlikte mide koruyucu ilaç alınabilir.
Kortizonun yanlış ve fazla dozdaki kullanımı adı Cushing Sendromu olan, hastanın hayat kalitesini düşüren, sonrasında diyabet, hipertansiyon ve benzeri hastalıklara sebep olabilir. Bir kimse, Cushing Sendromu’na yakalandığından tek başına emin olamaz, bunun teşhisi için uzman bir doktor tanısı gerekmektedir. Kesin tanı için steroid hormonu seviyesine, röntgen incelemesine ihtiyaç vardır. Bu hastalık kolay tedavi edilemeyen bir hastalıktır.. Duruma göre böbrek üstü bezleri ya da hipofiz bezindeki ur ameliyatla alınabilir ya da ışın tedavisine başvurulabilir. İlaç tedavisi de diğer bir çözüm yöntemidir.
Bu tip durumlar yüzünden, kortizonun doktorun yazdığı reçeteye uygun şekilde kullanılması, belirsiz noktalar ya da akla takılan sorular varsa doktora danışılması gerekir.
Kortizon tabletlerinin kullanımı bırakılacağı zaman doktora danışılması şarttır. Gerekli durumlarda,doktor dozu azaltacak ve size kortizonu yavaş yavaş kesmenizi söyleyecektir. Eğer kortizon tedavisini doktora danışmadan ve birdenbire bırakırsanız halsizlik, bitkinlik gibi sorunlar meydana gelebilir.
Kortizon tedavisi uzun sürecekse muayenelerin düzenli olması, periyodik şekilde kan testi yapılması gerekir.
Kortizon tedavisi esnasında nasıl beslenmek gerekir?
Beslenme düzenine dikkat eden insanların kortizonla barışık şekilde yaşamaları mümkündür. Kortizon tedavisi gören hastalar yediklerine azami özen gösterip dikkat ederlerse, kortizonun yan etkilerinden büyük ölçüde korunabilirler. Buna göre, kortizon kullanan hastaların şu şekilde beslenmesi önerilir.
Tuz kullanımı azaltılmalıdır.
Tuz, kortizon tedavisinin baş düşmanlarından biri olarak kabul edilir. Çünkü, kortizon hormonu, böbreklerde tuzun geri emilimini artıran bir hormondur. Kortizonun yüksek olması halinde ise, yüksek tansiyon tetiklenir. Tuz, kandaki ve vücuttaki sıvısındaki birikimiyle bu sıvıların osmotik basıncını yükseltir. Bu durumu şu örneği vererek açıklayabiliriz: Su geçiren bir zarımız olduğunu düşünelim. Bu zarın her iki tarafına farklı yoğunluklarda tuz barındıran sıvı koyduğumuzda, yüksek yoğunluklu tuzlu sıvı, düşük yoğunluklu tuzlu sıvının olduğu tarafa göre daha çok su çeker. İşte bu, yüksek oranlı tuzun olduğu bölümdeki osoatik basıncın yüksek olduğuna işaret eden bir durumdur. Aynen bu örnekte olduğu gibi, kanın içerisinde de tuz ne kadar fazla yoğunluktaysa, kılcal damarlar osmotik basıncın etkisiyle dokuların içinden o kadar fazla su çekecektir ve kan basıncını artıracaktır. İşte bu sebeple de yüksek tansiyon meydana gelecektir. Vücudun şişkinliğinin ve yağ sentezinin artmasının sebebi de bu durumdur.
Sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır.
Kortizon böbrek üstünde yalnızca tuz tutma etkisi değil, bir de potasyum atma etkisini göstermektedir. Bu yüzden, kortizon tedavisi gören kişilerde potasyum miktarının azaldığını gözlemleriz. Potasyum azaldıkça, kaslarda ve adalelerde güçsüzlük meydana gelir. Bu durum da, bazı hormonların salgılanış işlevi ile kalbin kasılma fonksiyonunda olumsuz etkiler yapması demek olacaktır. Dolayısıyla, tuz azaltılırken bir yandan da potasyum açısından zengin olan yağsız besinler tüketilmelidir. Bu besinler sebze ve meyvelerdir.
Çok fazla tatlı ve yağlı besin tüketimi yapılmamalıdır.
Yukarıdaki açıklama uyarınca, tatlı ve yağlı besinlerden de kaçınmak gerekir.
Bolca kalsiyum tüketilmelidir.
Kortizon tedavisi gören hastalarda kemik yıkımı başlar. Bu nedenle, kortizonun kalsiyumun bağırsaktan emilimini azaltarak osteoporoz rahatsızlığına sebep olma riski bulunur. Kortizon tedavisi görenlerin düzenli şekilde kemik mineral ölçümü yapması ve kalsiyumu bol besinler tüketmesi gerekir. Bu yiyecekler, süt, yoğurt, tuzsuz ve yağsız peynir, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller ve tuzsuz fındık gibi birtakım yiyeceklerdir. Küçük balıklar da bu seçime uygundur. Küçük balık ve fındık yağlı olduğundan çok fazla tüketilmemelidir.
Kortizon tedavisi gören birinin asla tüketmemesi gereken yiyecekler nelerdir?
Market ve bakkalarda satılan hazır gıdalar
Konserve yiyecekler
Meyve suları
Soda ve kola gibi gazlı içecekler
Alkollü içecekler
Bisküvi ve gofretler
Tuzlu ve peynirli krakerler
Şekerlemeler
Zeytin
Salça
İçinde koruyucu madde olan bütün gıdalar
Midye ve karides gibi kabuklu deniz ürünleri
Büyük balıklar
Salam ve sosis gibi şarküteri ürünleri
Sakatatlar
Kereviz ve deniz börülcesi gibi sebzeler
Kaşar peyniri
Otlu peynir
Tuzlu peynirler
Süt tozu
Patlamış mısır
Böreklik yufka
Pasta ve börekler
Kahvaltılık tuzlu tereyağı ve margarinler
Salata ve makarna sosları
Kabartma tozu
Hazır çorbalar
Dondurulmuş gıdalar
Bulyon ve içerisinde çok tuz içeren tüm baharatlar
Mayonez
Ketçap
Turşu
Kortizon tabletinin yan etkileri şunlardır:
Kilo artışı
Ruh hali değişiklikleri
Depresyon
Deri incelmesi ve buna bağlı olarak gelişen deri altı kanaması durumu
Katarakt ve benzeri göz sorunları
Hipertansiyon ve benzeri kalp hastalıkları
Osteoporoz, omur kırığı gibi sorunlar
Çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği
Kan şekerinin yükselmesi, diyabet hastalığı olanların problem yaşaması
Enfeksiyonlara yatkınlığın artması
Uyku sorunları
Kortizon tedavisinin genel yan etkileri
Gelişme bozuklukları
Vücudun bazı bölgelerinde olağandışı şişlikler ve gövdede yağlanma
Adale zayıflığı
Kan basıncında yükselme
Kemik erimesi
Psikolojik bozukluklar
Ciltte kıllanma, çizgilenme
Adet dönemi bozuklukları
Şeker ve tansiyon yükselmesi
Gözlerde katarak oluşumu
Mide şikâyetleri
Kortizon tedavisinin kullanıldığı hastalıklar
Romatizmal hastalıklar
Kan hastalıkları
Sinir sistemi hastalıkları
Kalp ve damar hastalıkları
Bağ dokusu hastalıkları
Alerjik hastalıklar
Tümör tedavileri
Karaciğer hastalıkları
Böbrek ve idrar yolu hastalıkları
Hormonal hastalıklar
Zehirlenmeler ve sıcak çarpmaları
Göz hastalıkları
Şoklar
Kortizon tedavisi, birçok hastalığın tek tedavi yöntemi olsa da gereğinden fazla uygulandığı taktirde geri dönüşü olmayan sorunlara ve başka hastalıklara sebep olabilmektedir...
Önemli:
Bu makaledeki bilgiler çeşitli kaynaklardan derlenmiş olup okurları bilgilendirme amacı ile yayınlanmıştır. Kortizon kullanımı tamamı ile doktorunuzun gözetimi altında yapılmalı, doz ve kullanım süresi hekiminiz tarafından belirlenmelidir.
Comments
Post a Comment