İglo, İnyupikçe “ev” anlamına gelir. Bazı eskimoların daimi olarak bazılarının ise sadece av dönemlerinde geçici olarak içerisinde yaşadıkları yaşam birimleridir. Kısaca sıkıştırılmış külçe karlardan yapıldığı söylenebilir.İglo evlerinin inşasına geçmeden önce, iglo evlerini inşa eden ve günlük yaşamlarında bu evlerde yaşayan Eskimolardan yani İnuitlerden bahsetmemiz doğru olacaktır.
Eskimolar Amerika’nın ve Grönland’in kuzeyinde kutuplara en yakın yerleşim yerlerinde yaşayan topluluklardır. Yoğun olarak yaşadıkları diğer bölgeler ise Kanada ve Labrador’un kuzeybatısı, Alaska, Grönland ve Hudson Körfezi kıyıları ve Asya’da Çukosli Burnu’nun kuzey bölgeleridir. Günümüzde eskimoların sayısı 50.000’i geçmediği bilinmektedir. Dünya genelindeki eskimo dağılımlarına bakarsak eğer Sibirya’da 2000, Alaska’da 25.000 Mackenzie Nehri ve Kuzey Quebec arasında ise 10.000 civarında Eskimo yaşamını sürdürmektedir. Doğal koşullarda hayatlarını sürdüren Eskimolar hala avlanarak yiyecek ve giyecek ihtiyacını karşılayan bir kaç topluluktan bir tanesidir. Eskimoların görünüş olarak Moğollar’a benzerliği bilinir.
Genel olarak kısa boylu olan Eskimoların boyları ortalama 1.50- 1.60 metre arasındadır. Fok balığı Eskimolar için hem önemli bir besin kaynağı hem de ısınma ve aydınlanma da kullandıkları bir enerji kaynağıdır. Etini yedikleri fok balıklarının yağını ise ısınma ve aydınlanmada kullanırlar.
Doğa ile iç içe yasayan Eskimoların kullandıkları dil Eskimo - Aleut dil grubuna bağlıdır. Toplamda ortalama 10.000 adet kelimelerinin olduğu bilinmektedir. Eskimoların kullandıkları yazım biçimi 20. yüzyılda gelişen teknoloji ile birlikte değişiklik göstermiştir. Önceleri sadece resim şeklinde olan yazıları 20. yüzyılla birlikte alfabeye dönük şekline çevirilmiştir. Yaşamak için genelde deniz ya da gol kenarlarını seçen Eskimolar su kenarından en fazla 150 km uzaklaşırlar.
Eskiye oranla modern dünyadan etkilenerek çok fazla değişimler geçiren normal bir Eskimo hayatı artık eskiden olduğu gibi sadece avladıkları hayvanların kemiklerinden yaptıkları av aletleri ile değil, metal ve motorlu aletler çalışan silahlarla da avlanmaya başlamışlardır. Eskimoların en çok avladıkları hayvan daha önce de bahsettigimiz gibi Fok balığıdır ve geleneksel olarak fok balıklarını zıpkın ile avlarlar. Eskimolar güç ve süratte ün salmışlardır.Petrolun bulunmasından sonra Eskimoların yaşadıkları bölgelerde de yolların yapıldığı ve bu sayede Eskimoların da otomobil kullandıkları görülmüştür.
Eskimolar kendi dillerinde İnuitler olarak da geçmektedir genellikle kış aylarında iglu ya da iglo ismi verilen kubbe biçiminde barınaklarda yaşarlar. Yaz mevsiminde ise sıcak hava ile birlikte hayvan derilerinden oluşturdukları çatma ve çadırları tercih ederler. Kış aylarında iglolarda yaşamayan Eskimolar yine taş ve kayalarla oluşturdukları doğal evlerinde yaşarlar.
Bütün bir yıl boyunca hiç ayrılmadan iglolarda yaşayan İnuitler de vardır. Ailece avlanmaya çıkan İnuitler gittikleri yerlerde barınmak amacı ile kardan iglolar yaparlar ve tüm avlanma süresi boyunca bu igloların içerisinde barınmalarını devam ettirirler.
Günümüzde değişen ve gelişen teknoloji koşullarına ayak uyduran İnuitler de artık sadece kardan, kayadan ya da hayvan derisinden kendilerine ev yapmak yerine çeşitli metal ve inşaat malzemelerini kullanır hale gelmişlerdir.
İglo Yapım Aşamaları
İnuitler için oldukça kolay bir iş olan iglo yapımına yakından baktığımızda temelinde sadece sıkıştırılmış külçe kardan oluşturulan bir çatı olduğunu görürüz. Bu karın sıkıştırılma işinin doğru yapılabilmesi için gerçekten bu işi iyi biliyor olmak gerekir Normalde normal bir İnuit avcı, sadece bir av bıçağı ile bir saat içerisinde, kendisi için içerisinde yaşayabileceği bir iglo inşa edebilir. Bir iglonun büyüklüğü genellikle içerisinde barınacak kişilerin hareket edebilecekleri kadar olur ve bu durum igloların ısınmasını kolaylaştırır.
İglo yapımında kullanılacak karın yumuşak değil çok sert kar olması gerekmektedir Kullanılacak kar kadar iglonun nereye yapılacağı da önemlidir. İglo yapımında ilk adım olarak kar kesme işlemi vardır. Burada kar tuğlalar şeklinde kullanılacağı için çok dikkatli muntazam bir şekilde kesmek gerekir. Kesilecek tuğlalar optimal olarak 40 cm eninde, hemen hemen bir metre boyunda ve 20 cm uzunluğunda olmalıdır. Daha sonra kesilen bu tuğlalar bir daire oluşturacak şekilde (genelde yaklaşık 2 metre çapında bir daire ile) dizilir. Duvarları oluşturacak olan kardan tuğlalar üst üste dizilirken eğime göre düzeltilerek kesilir. Böylece üst üste dizilen kardan tuğlalar yükseldikçe bir kubbe biçimini alırlar. Kardan tuğlalar üst üste dizilirken dikkat edilen bir başka husus ise tuğlaların üst üste dizilmesi sırasında oluşan boşlukları görerek bu boşlukları kar ile tekrar iyice doldurmaktır. Bu boşlukları hem içerden hem de dışardan doldurmak gerekmektedir. İgloya yerleştirilecek en son tuğla iglonun tepesini oluşturacak olan tuğladır ve oluşan kubbeye uygun olarak kesilmesi ve dikkatli bir şekilde yerleştirilmesi önemlidir. En son olarak duvarlarda hava transferi amacıyla hava delikleri açılır. İglonun inşası sırasında tabanda birikecek kar kütleleri kubbenin üzerinden dışarı atılmalıdır.
İglo Evlerinin İçerisindeki Sıcaklık
Normal durumlarda bir iglonun içinin sıcaklığı +4 derecedir. Ancak içerisinde insan bulunan igloların sıcaklığı 16-17 dereceye kadar yükselebilir.Bir iglonun içerisinde yaşamaya izin verebilmesi için unutulmaması gereken son bir adım daha vardır. Bir İnuit iglonun içerisinde girerek iglonun duvarlarının bir ışık yardımı ile eriyerek tekrar donmasını sağlar. Bu durumda daha da sertleşen ve hava akımını imkansız hale getiren iglonun duvarları aynı zamanda sertleşen kar ile beraber daha da sağlam hale gelir. İglonun yapımı aşamasında iglonun bir kenarında içeriye girip çıkmayı sağlayacak bir kapı yapılır ancak inşaatın tamamlanması ile beraber bu kapı yine aynı şekilde yine kardan tuğlalar örülerek kapatılır. İglonun kapısı ise ortalama yarım metre kadar uzunluktaki bir tünel ile iglodan biraz daha uzağa inşa edilir. Bu tünel dışarıdaki soğuk havanın da iglonun içerisine kolayca girmesini önler. İglonun içine girmek isteyenler bu tünelden sürünerek igloya geçerler.
Toplulular halinde ava çıkan İnuitlerin iglolarını birbirine bağlayacak şekilde inşa ettikleri de görülür. Bunu küçük tüneller igloların birbirine bağlanması şeklinde yapan inuitler böylece soğuk havaya çıkmadan bir iglodan diğerine hareket etmeyi başarabilirler. Burada dikkat edilen bir diğer nokta ise kapıların bir kutup ayısının sığamayacağı kadar küçük olmasıdır. Bu nedenle içeri girmek isteyen bir İnuit sadece emekleyerek iglonun içerisine ulaşabilir ve yine bu sebeple bir kutup ayısının içeriye ulaşması imkansızdır. Ayrica bu sayede içerideki sıcak havanın da dışarı çıkmasını engellemeyi başarmış olurlar.
Eritip tekrar dondurulan kar ile inşaatı tamamlanan iglo artık çok sert bir kar tabakasıdır ve üzerine çıkan bir kutup ayısını bile taşıyabilir. Aynı zamanda içerinin ısısı ile birlikte iç duvarlar, eriyip tekrar donmayı sürekli olarak devam ettirirler. İglonun içerisinde uyumak ya da oturmak için de bir bölüm vardır. Bunun için yine kardan tuğlalarla hafifçe yüksekçe yapılan bir bölüm daha sonra yapraklar ve hayvan postları ile kapatılarak üzerinde oturmaya ve uyumaya elverişli hale getirilir. İglonun uyumak ve oturmak dışında geri kalan kısımları ise yemek yapmak ve yemek için kullanılır.
Comments
Post a Comment