A KÜMESİ (GARİP, EKSANTRİK KÜME)
1. PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Başlıca özelliği başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak yorumlayıp sürekli bir güvensizlik ve kuşkuculuk gösterme biçimidir. Toplumdaki yaygınlığı %0.5-2.5 arasındadır. Kronik şizofreni, akrabalar arasında daha yaygın bulunmaktadır. Strese tepki olarak çok kısa süren psikotik epizodlar yaşayabilir (saatler süren). Şizofreni veya sanrısal bozukluğun(şüphe,paranoya)öncesinde görülebilir.
Paranoid kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile kişi belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak algı kazanma ve yorumlayıp sürekli bir güvensizlik ve kuşkuculuk göstermektedir.
1. Yeterli bir temele dayanmadan, başkalarının kendisini sömürdüğünden, aldattığından veya kendine zarar verdiğinden kuşkulanmaktadır.
2. Dostlarının veya iş arkadaşlarının kendine olan bağlılığı veya güvenirliği üzerine yersiz şüpheleri vardır.
3. Söylediklerinin kendisine karşı kötü niyetle kullanılacağına dair yersiz korkuları olduğundan dolayı başkalarına sır vermeyi asla istemez.
4. Sıradan sözlerden ve olaylardan aşağılandığı veya kendisine gözdağı verildiği şeklinde anlamlar çıkarır.
5. Sürekli kin beslemektedir.
6. Kişi,karakterine ve itibarına saldırıldığı yargısını taşır, öfke ve karşı saldırıda bulunur.
7. Haksız yere, eşinin sadakatsizliği ile ilgili kuşkulara kapılır.
2. ŞİZOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Başlıca özelliği sürekli toplumsal ilişkilerden kopma ve başkalarıyla birlikte olunan ortamlarda, duyguların anlatımında kısıtlı kalma olgusudur. Kesin yaygınlığı bilinmemektedir. Erkeklerde daha fazla görülmektedir. Kronik şizofreni akrabalar arasında daha yaygındır. Hasta strese tepki olarak çok kısa süren psikotik epizodlar (ani kişilik ve davranış şekilleri)yaşayabilir (saatler süren). Şizofreni veya sanrısal bozukluğun öncesinde görülebilir.
Şizoid kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile tanı konulan, genç erişkinlik dönemimde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, sürekli toplumsal ilişkilerden kopma ve duyguların anlatımında kısıtlı olma olgusudur
1. Hasta ailenin bir parçası değilmiş gibi davranır; ailesiyle yakın ilişkiye girmez ve yakın ilişkilerden zevk almaz.
2. Çoğunlukla tek bir etkinlikte bulunmayı tercih eder.
3. Cinsel deneyim yaşamaya karşı oldukça soğuk ve ilgisizdir.
4. Çok az etkinlikten zevk alır.
5. Yakın arkadaşı ve sırdaşı yoktur.
6. Övgü ve eleştirilere karşı ilgisiz ve kayıtsız kalır.
7. Duygusal soğukluk, kopukluk veya tekdüze bir duygulanma gösterir.
3. ŞİZOTİPAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Başlıca özelliği yakın ilişkilerde birdenbire rahatsızlık duyma ve yakın ilişkilere girebilme becerisinde azalma ile belirlenmesidir. Toplumsal ve kişilerarası yetersizliklerin yanısıra bilişsel ya da algısal çarpıklıkların ve alışılagelenin dışında davranışların görüldüğü yaygın bir bağlantı vardır. Toplumda ki yaygınlığı %3 dolayındadır. Hasta strese tepki olarak çok kısa süren psikotik epizodlar yaşayabilir (saatler süren). Küçük bir bölümünde şizofreni veya kısa psikotik bozukluk durumu gelişebilir.
Şizotipal kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirlenen, genç erişkinlik dönemimde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, bilişsel veya algısal çarpıklıkların ve alışılmışın dışında davranışların yanı sıra, yakın ilişkilerde rahatsızlık duyma ve yakın ilişkilere girebilme becerisinde yetersizlikle kendini gösteren, toplumsal ve kişilerarası yetersizliklerin olduğu sürekli bir bağlantıdır.
1. Referans fikirler
2. Davranışı etkileyen, kültürü ile uyumlu olmayan acayip inanışlar ve büyüsel düşünceler
3. Olağandışı algısal yaşantılar,sanrılar ve bedensel yanılsamalar
4. Acayip düşünme ve konuşma biçimi
5. Kuşkuculuk ya da paranoid düşünce
6. Uygunsuz ya da kısıtlı duygulanım şekli
7. Acayip, kendine özgü davranış veya görünüm
8. Yakın arkadaş ve sırdaşların olmaması
9. Azalmayan aşırı toplumsal anksiyete ve paranoid korkular
B KÜMESİ (UYUMSUZ, DENGESİZ, TUTARSIZ KÜME)
1. ANTİSOSYAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Başlıca özelliği, başkalarının haklarını saymama, başkalarının haklarına saldırma ile gelişen yaygın bir olgu durumu olmasıdır. Bu tanı 18 yaşından önce konmaz (18 yaşından önce davranış bozukluğu tanısı kullanılır). Toplumda yaygınlığı, erkeklerde %3, kadınlarda ise %1 dolayındadır.
Antisosyal kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az üçünün olması ile belirlenen, 15 yaşından beri süregelen, başkalarının haklarını saymama, başkalarının haklarına saldırma olgusudur
1. Tutuklanması için zemin hazırlayan tekrarlayıcı eylemlerde bulunma, yasalara ve toplumsal kurallara ayak uyduramama.
2. Sürekli yalan söyleme, takma isim kullanma, kişisel çıkar ve zevki için başkalarını atlatma ve kullanma.
3. Dürtüsellik ve gelecek için tasarılar yapamama.
4. Yineleyen kavgalar veya saldırılarla belirli sinirlilik ve saldırganlık gösterme.
5. Kendi ve başkalarının güvenliği konusunda umursamazlık durumu gösterme.
6. Bir işi sürekli götürememe, mali yükümlülüklerini yerine getirememe şeklinde sürekli sorumsuzluk durumu gösterme.
7. Başkalarına zarar verme, kötü davranma veya bir şey çalma durumuna karşı ilgisiz kalma veya bunlara kendine göre mantıklı açıklamalar getirme, olay karşısında vicdan azabı çekmeme.
B. Kişi en az 18 yaşındadır.
C. 15 yaşından önce başlayan davranım bozukluğunun kanıtları vardır.
D. Antisosyal davranış, sadece şizofreni veya manik epizodun gidişi sırasında ortaya çıkmayabilir.
2. BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Kişilerarası ilişkilerde benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüselliğin olduğu sürekli bir örüntü vardır. Yaygınlığı %2 civarındadır. Büyük çoğunluğunda 40′lı yaşlarda stabilite meydana gelmektedir
Borderline kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden beşinin olması ile belirenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, kişiler arası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüselliğin olduğu sürekli bir bağlantıdır
1. Gerçek veya hayali bir terkedilmeden kaçınmak için çılgınca çabalar gösterme.
2. Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelme, kişiler arası ilişkilerin gergin halde ve tutarsız olması.
3. Kimlik karmaşası: Belirgin olarak ve sürekli bir biçimde tutarsız benlik algısı veya kimlik duyumu.
4. Kendine zarar verme olasılığı yüksek en az iki alanda dürtüsellik.
5. Yineleyen özkıyımla(intihar) ilgili davranışlar, girişimler, göz korkutmalar.
6. Duygu durumunda belirgin tepkiselliğe bağlı instabilite(kararsızlık)
7. Kendini sürekli boşlukta hissetme.
8. Uygunsuz, yoğun öfke ya da öfkesini kontrol edememe durumu.
9. Stresle ilişkili geçici paranoid düşünce veya ağır dissosiyatif semptomlar.(Kişide kimlik, bellek, algı ve çevre ile ilgili duyumlar gibi normalde bir bütün halinde çalışan işlevlerin bütünlüğünün bozulmasıdır. Dissosiyasyon çoğunlukla travmaya karşı bir savunma düzeneği olarak ortaya çıkar.)
3. HİSTRİONİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Hemen her alanda aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı vardır. Görece olarak kadınlarda daha sık gözlenir. Yaygınlığı %2-3 olarak bilinir
Histrionik kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
1. İlgi odağı olmadığı durumlarda rahatsız olur.
2. Başkalarıyla iletişimi çoğu zaman uygunsuz bir şekildedir ve cinsel yönden ayartıcı davranışlarla kendini belli eder.
3. Hızlı değişen ve yüzeysel formda kalan duygular sergiler.
4. İlgiyi çekmek için fiziksel görümünü kullanır.
5. Aşırı düzeyde başkalarını etkilemeye yönelik ve ayrıntıdan yoksun bir konuşma biçimi vardır.
6. Gösteriş yapar, yapmacık davranır ve duygularını aşırı bir abartı ile gösterir.
7. Telkine yatkındır, kolay etkilenir.
8. İlişkilerin olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünür.
4. NARSİSİSTİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Üstünlük duygusu, beğenilme gereksinimi ve empati yapamama temel özellikleridir. Benlik saygıları kolay zedelenebilir. Yaygınlığı %2-6 olarak bilinmektedir. Bu tanıyı alanların %50-75′i erkektir.
Narsisistik kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
1. Kendisinin çok önemli olduğu duygusunu taşır.
2. Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik veya kusursuz sevgi düşlemleri üzerine kafa yormaktadır.
3. Özel ve eşi bulunmaz birisi olduğuna, ancak başka özel veya toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğine ya da ancak onlarla arkadaşlık edebileceğine inanmaktadır.
4. Çok beğenilmek ister.
5. Hak kazandığı duygusu vardır.
6. Kişilerarası ilişkileri kendi çıkarı için kullanır, amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf taraflarını kullanır.
7. Empati yapamaz.
8. Çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığını sanır.
9. Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar sergilemektedir
C KÜMESİ (KORKAK, ANKSİYÖZ KÜME)
1. ÇEKİNGEN KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Toplumsal ketlenmenin, yetersizlik duygularının ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılığın olduğu sürekli bağlantıdır. Yayınlığı %0.5-1 arasındadır. Cinsiyetler arasında eşit oranda görülür. Başkaları tarafından “utangaç”, “ürkek”, “yalnız” ve “kendi halinde” kişiler olarak tanımlanırlar.
Çekingen kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirlenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, toplumsal ketlenmenin, yetersizlik duygularının ve olumsuz değerlendirilmeye karşı aşırı duyarlılığın olduğu sürekli bir bağlantıdır.
1. Eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla kişiler arası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden kaçınırlar.
2. Sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemezler.
3. Mahcup düşeceği, alay konusu olacağı korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterirler.
4. Toplumsal durumlarda eleştirileceği ya da dışlanacağına dair kafa yorarlar.
5. Yetersizlik duyguları yüzünden yeni kişilerle aynı ortamda bulunduğu durumlarda
ketlenir.(engel)
6. Kendisini toplumsal yönden beceriksiz ve kişisel olarak çekiciliği olmayan biri olarak görür.
7. Mahcup olabileceğinden dolayı kişisel girişimlerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istemez.
2. BAĞIMLI KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde, aşırı bir düzeyde kendisine bakılma gereksiniminin olduğu sürekli bir bağlantıdır. Gerçek yaygınlığı bilinmemektedir.
Bağımlı kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirlenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, uysal ve yapışkan davranışa ve ayrılma korkusuna yol açacak biçimde kendisine bakılma gereksiniminin aşırı derecede olmasıyla devam eden sürekli bir bağlantıdır
1. Başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almazsa gündelik kararlarını vermekte güçlük çeker.
2. Yaşamının çoğu alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinim duymaktadır.
3. Desteğini yitireceği ya da kabul görmeyeceği korkusuyla başkaları ile aynı görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çekmektedir.
4. Tasarıları başlatma ve kendi başına iş yapmada oldukça zorluk çeker.
5. Başkalarının bakım ve desteğini sağlamak için hoş olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar aşırıya kaçar.
6. Kendine bakamayacağına ilişkin aşırı korku nedeniyle tek başına kaldığında kendisini rahatsız veya çaresiz hisseder.
7. Yakın bir ilişki sonlandığında bir bakım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girer.
8. Kendi kendine bakma durumunda bırakılacağına dair gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yorar.
3. OBSESİF-KOMPULSİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Genel özellikleri: Düzenlilik, mükkemmelliyetçilik ve kontrol koyma üzerine aşırı kafa yorma durumunun sürekli olduğu bir bağlantıdır. “Tip A” kişilik; hostilite(düşmanlık), rekabetçilik, zamana karşı yarışmak gibi özellikleri ile örtüşür. Yüzde bir oranında ve daha çok erkeklerde görülür.
Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, DSM-IV tanı ölçütleri
A. Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirlenen, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, esneklik, açıklık ve verimlilik pahasına düzenlilik, mükemmelliyetçilik, zihinsel ve kişilerarası kontrol koyma üzerine aşırı kafa yorma durumunun sürekli bir bağlantısıdır.
1. Asıl amacı unutturacak şekilde ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralama, organize etme ya da program yapma durumları ile uğraşıp durur.
2. İşin bitmesini zorlaştıran derecede mükemmelliyetçilik gösterir.
3. Etkinlik ve arkadaşlarından yoksun kalacak şekilde kendini işe adar.
4. Ahlak, doğruluk, değerler gibi konularda esneklik göstermemektedir.
5. Özel bir değeri olmasa bile eski, değersiz şeyleri elden çıkaramaz.
6. Görev dağılımı yapmak ve başkaları ile birlikte çalışmak istemez.
7. Para harcama konusunda hem kendisine, hem de başkalarına karşı cimri davranır.
8. Katı ve inatçıdır.
Başka türlü, adlandırılamayan kişilik bozukluğu
Özgül bir kişilik bozukluğu oluptanı ölçütlerini karşılamayan örüntüdür. Örnekleri arasında depresif kişilik bozukluğu, pasif-agresif kişilik bozukluğu sayılabilir.
Kaynak:http://oguzbak.com
Comments
Post a Comment